İnceleme
( Kullanıcı Oyu)Kişiliklerimiz bir bakıma maskelerimizdir. Tahminen de bu yüzden kişilik sözünün Latincede türediği söz olan “persona” sözü, Roma devrinde tiyatrocuların taktıkları maskelere verilen ismi. Bu maskelerin oyuncuların büründüğü kişiliği temsil ettiğine inanılırdı.
Günümüzde psikoloji alanında çalışan bilim insanları da aşikâr özellikleri dikkate alarak kişiliği çeşitli kategorilere ayırırlar. Bu kategorilerin kozmik olduğuna inanan bilim insanları olduğu gibi Galton, Allport ve Odbert üzere kişiliğin kodlarının toplumda bilindiğini ve toplumun bunları kendi yoluyla çözdüğüne inanan araştırmacılar da bulunuyor.
Big Five kişilik özelliklerini kendimizi tanımak için birinci adım olarak kullanabiliriz.
İnsanlar ne kadar biricik ve eşsiz olsalar da belirli taraflarıyla de birbirlerine inanılmaz derecede benzerler niyetiyle yola çıkan araştırmacılar kişiliği belirli kategorilere ayırdılar. Her kategorinin altında, ondan yüksek ve düşük puan alan insanların davranışlarını alt özellikleriyle birlikte açıkladılar.
Yapılan kategorilendirmeler sonucunda araştırmacılar kişiliğin ana çizgilerini tanımlayan beş temel özelliğin olduğuna vurgu yaptılar: açıklık, sorumluluk, dışa dönüklük, uyumluluk/geçimlilik ve duygusallık. Kalan özellikleri ise bunların alt özelliği olduğu düşündüler.
Bunu bilmenin bizim için avantajı, muhattap olduğumuz şahıslar hakkında bilgi sahibi olup ilişkilerimizi daha kaliteli hale getirmek olabilir. Ayrıyeten kendimiz hakkında da daha fazla bigiye sahip olup ve kendimizi daha yeterli tanımak olabilir.
Yeniliklere açık olduğunuzu düşünüyorsanız bu özelliğiniz baskın olabilir.
Hayal gücü, yaratıcılık, farklı fikirlere açıklık, estetik ilgi ve hassaslık üzere alt özellikleri bulunan açıklık (openness to experience) temel özelliğinin; kişinin yeni tecrübelere ve düşüncelere ne kadar açık olduğuyla ilgili olduğu düşünülüyor. Bu boyutta yer alan bireylerin, fikirlerini tabir etmede daha özgür olduğu; dünyaya yüzeysel bakan, basmakalıp insanlardan farklı olduğu gözlemlenmiş.
Disiplin ve sistem, sizin vazgeçilmeziniz ise bu özelliğiniz baskın olabilir.
Alt özellikleri ortasında düzenlilik, öz kontrol ve empati yer alan sorumluluk temel özelliğinin; muvaffakiyet yönelimli olma, muteber olma, organize olma ile ilgili olduğu düşünülüyor. Bu özelliğe sahip bireyler genelde gaye yönelimli ve zeki olarak tabir edilirler.
Ancak işkolik ve mükemmeliyetçi olma üzere olumsuz tarafları de bulunuyor. Şayet bu boyutun size hitap ettiğini düşünüyorsanız muhtemelen disiplinli, planlı, uğraşlı ve reaksiyonlarında mantıklı olmaya daha yatkınsınızdır.
İnsanlarla olmaktan hoşlanıyorsanız ve toplumsal olduğunuzu düşünüyorsanız bu özelliğiniz baskın olabilir.
Alt özellikleri ortasında sevinç, niyetli olma ve cömertlik yer alan dışadönüklük(extraversion); kendine itimat ve faal olmakla ilgili olduğu düşünülüyor. Bu özelliğe sahip insanlar genel olarak olumlu hislere sahip olmakla ve neşeli olmakla bilinirler.
Eğer kişi bu boyutun kendisine hitap ettiğini düşünüyorsa sosyal ortamlarda rahat hisseder ve öteki beşerlerle basitçe bağlantı kurabilir.
“Ben uyarım” cümlesini sık kullanıyorsanız bu özelliğiniz baskın olabilir.
Alt özellikleri ortasında hürmet, ahenk sağlama ve merhamet yer alan geçimlilik/uyumlu olma (agreableness); bireyin diğerleriyle uyumlu olup olmadığını ve empati kurabilme yeteneğini yansıtır.
Bu bireylerin; kişiler ortası ilgilerde alttan alan, yatıştırma eğiliminde olan, sempatik, sıcakkanlı, nazik, saygılı, düşünceli ve arkadaş canlısı olduğunu düşünürsünüz.
Duygularınızla başınız sıkıntıdaysa bu özelliğiniz baskın olabilir.
Duygusal istikrar, gerilim idaresi, korku, depresyon, öz itimat ve duygusal denetim üzere alt özellikleri bulunan duygusallık(neuroticism); genel olarak kişinin duygusal istikrar seviyesini yansıtır.
Bu boyut; bireyin hudutlu olup olmaması, kendine güvenmesi, optimist yahut karamsar olması, sıkılgan olması, duygusal olması ve endişeli olması üzere özelliklerle ilgilidir. Bu bireyler kızgınlık, telaş ve depresyon üzere olumsuz hisleri yaşamaya eğilimli olurlar.
